Doen door ontdoen

Wie ben ik? Ik ben. Zoveel is zeker.
Maar dan? Kennelijk is die zeldzame zekerheid niet genoeg als ik kijk naar de hoeveelheid energie en het trouwe fanatisme dat ik stop in het bouwen van mijn identiteit. Het hebben van een identiteit...identiteit als bezit? Gek idee. Tja, het verdient enige overpeinzing. Maar omdat ik het idee heb mijn identiteit te kunnen ontlenen aan originaliteit, is het onderwerp van overpeinzen, gezien zijn populariteit, niet echt een vormende bezigheid. Ergens is dit hele identiteitsbouwwerk als Gaudí's Sagrada Família; nooit af. a Never ending work in progress. Hoeveel ambities, prestaties, aanzien en status ik ook najaag. Ik zou dus kunnen stellen dat ik identiteit onder meer ontleen aan de resultaten van mijn inspanningen.

Het antwoord op de vraag 'Wie ben ik?' ligt volgens deze werkwijze ergens in de toekomst. Als het bouwwerk af is. Wanneer het is volbracht. Maar wat ik ook doe, echt veel dichter bij dat moment kom ik niet. Er wordt gezegd: 'Doe niets, alles is goed'. Doe ik echter niets, dan begint het te knagen. Want wie ben ik als ik niets doe, nergens op reageer, nergens wat van vind? Wat blijft er dan nog van 'mij' over? Dus maar van alles bedenken om te kunnen doen. Belangrijke dingen, uiteraard. Maar daar kom ik vervolgens niet echt aan toe. 'Alles faalt tot ik het nalaat' dichtte Hans Verhagen, en zo is de cirkel weer rond.

Het zit 'em in de hechting die bestaat op het moment dat het doen wordt gedreven door de uitkomst van het handelen. Het doen is niet iets op zich zelfstaands geworden, maar afhankelijk van hoe het beoordeeld en ontvangen wordt. Daar zit geen vrijheid in. Het is dan ook niet het doen, maar het resultaat van het doen dat zorgt voor het misplaatste identiteitsbesef. Al die wanhopige idealen, meningen en ambities in de hoop iemand te kunnen zijn. En van de weeromstuit in lethargie verzinken uit angst voor de mislukking van niet zijn. Het is een zichzelf voedende bezigheid die blijft bouwen aan de illusie van identiteit. De kerk die nooit af is.

Wat dan nu te doen? Meedogenloos afbreken. Mijn heilige huisjes tot de grond toe af branden. Wat er nu staat tot de laatste steen toe afbreken. Alle verwachtingen, doelstellingen, meningen, opvattingen en overtuigingen. Dit jarenlange bouwwerk neerhalen. Mij ervan ontdoen. Doen door ontdoen. Doen door ontdoen. Misschien dat er dan een antwoord komt. Maar ik vermoed van niet. Er zal geen antwoord zijn omdat de vraag er niet meer is.

Gezocht: bril

De spirituele zoektocht, de oneindig lijkende queeste naar zin en betekenis, komt op mij steeds meer over als het klassieke verhaal van de zoekgeraakte bril: deze rustte immers al die tijd doodleuk op de eigen neusbrug. We kijken dwars door hetgeen we zoeken naar allerlei oplossingen buiten onszelf. Vergeetachtig zoeken in alle gaten en hoeken, het overhoop halen van laden en uit pure ontreddering de meest niet voor de hand liggende plekken raadplegen. Dat soort dingen. Niets te vinden natuurlijk. Of zie ik dat niet scherp genoeg?

Het begint allemaal met de notie dat er iets wordt gemist. Zeg maar, er is iets verloren geraakt. In mijn geval was dat alarmsignaal het lezen van een tweedehandexemplaar van Hermann Hesse's Narziss & Goldmund. Alleen al de weeïge geur, een blend van de verschillende bezitters voor mij, die opsteeg uit de vergeelde bladzijden appelleerde aan iets onbeschrijfelijks. Hesse deed dan toch een poging met zijn roman en vertelde mij: volg je hart, je bent je eigen autoriteit, leef jouw droom. Droom? Wat nou droom!? Dit boek was een soort wakker worden. Alsof mijn naamgenoot mij stevig bij de schouders greep en liefdevol door elkaar rammelde. Paulo de Coelho deed vervolgens hetzelfde met 'De Alchemist' door mij aan te sporen mijn eigen legende te volgen. Zelfde ijsje, andere smaak.

Ik begon vol goede moed aan de tocht en meende te luisteren naar mijn wijze raadsheren. Ik liet mij inspireren door andere schrijvers. Er kwamen coaches, therapeuten, oosterse wijsheden, gesprekken, workshops, trainingen, retraites, en meditatie. Jawel, het is heerlijk laven aan andermans inzichten en wijsheden. Maar het waren niet mijn wijsheden. De zoektocht werd een doel op zich en ergens buiten mijzelf was 'de' oplossing te vinden. De paradox is dat er dan soms iemand langs komt die je vertelt niet naar hem te luisteren, maar je eigen waarheid te zoeken. En zo kwam Joseph Campbell op mijn pad, althans zijn geschreven nalatenschap. En weer klinkt het: vind je eigen weg, volg de stem van je hart, leef je persoonlijke mythe en bestemming. Precies wat Hermann en Paulo jarengeleden al toefluisterden. En dan merk ik dat al die tijd de bril die ik zocht, ik op mijn gezicht droeg.

En nu is het alsof de circel rond is. Waren al die inspanningen dan voor niets? En, is het dan nu klaar? Twee keer nee. Eerste nee: dankzij de reis ben ik daar gekomen waar ik moet zijn. Tweede nee: Het is een nieuw begin en ik ga verder. Misschien ontmoet ik je onderweg. Dan zal ik tegen je zeggen: 'volg je eigen weg. Leef jouw bestemming.' Maar luister vooral niet naar mij...